CC-BY Timothy Vollmer on Flickr

Al te vaak zie ik Creative Commons beeldmateriaal op blogs, social mediakanalen en presentaties verschijnen zonder correcte verwijzing naar de originele maker of de correcte CC licentie. “Het is Creative Commons dus ik mag zomaar hergebruiken,” is een misinterpretatie waar veel community managers zich door laten misleiden.
Met deze post wil ik je een kort overzicht geven van de voorwaarden en licenties die er bestaan, en wat hun nut is.

Creative Commons
Creative Commons is het bekendste alternatief op de ‘all right reserved’-formule die voortvloeit uit het auteursrecht. Terwijl je normaal toestemming moet vragen om een auteursrechtelijk beschermd werk te gebruiken of te delen, vertrekt de ‘Creative Commons’-gedachte van een aantal situaties die steeds toegelaten zijn. Wil je de content gebruiken buiten de vooraf bepaalde situaties? Dan kan je nog steeds bijkomende toestemming vragen.

Creative Commons bestaat uit 6 licenties die gebaseerd zijn op een combinatie van vier verschillende voorwaarden. Ken de voorwaarden en dan ken je de licenties. Ik licht even toe:

1. Attributie of naamsvermelding (BY): De attributievoorwaarde vormt de basis van elke Creative Commons-licentie. Het gaat om een verwijzing naar de originele maker. Volgens deze voorwaarde moet je zowel de licentie (bv. CC-BY), de link naar de originele tekst van de licentie (bv. deze link) als de maker (bv. PJPauwels) vermelden. Inderdaad, een naam is dus niet voldoende. Een verwijzing naar de bron daarentegen is optioneel.
   M.a.w. kan je dus een foto met een Creative Commons-licentie posten op Facebook, maar dan moet je wel ergens in je post (op de afbeelding zelf of in de tekst) verwijzen naar de originele maker en de link leggen naar de juiste licentiepagina. CC beschermd beeldmateriaal verspreiden zonder correcte verwijzing, is dus eigenlijk not done. Dit maakt het natuurlijk moeilijk voor Community Managers om zo’n materiaal op platformen zoals Twitter en Facebook te gebruiken. Daarom worden Creative Commons-beelden vooral in blogs gebruikt, omdat je daar plaats hebt voor een duidelijke verwijzing onder je afbeelding of onderaan je conclusie en het ook minder storend oogt.

1. Niet commercieel (NC): Ondanks wat je zou gaan geloven, zijn er gevallen waarin een commerciële organisatie dit materiaal wel mag gebruiken, net zoals er zijn waarin non-profitorganisaties dit niet mogen. Alles hangt af van context en gebruik. Samengevat werkt het als volgt: een afbeelding, video, muziek of ander beschermd materiaal direct of indirect gebruiken voor commerciële of monetaire doeleinden mag niet; gebruik je deze ter ondersteuning van algemene content, dan mag het in principe wel. Als commerciële organisatie blijft het altijd opletten. Denk goed na over je context voor je materiaal met NC-licentie gebruikt. Dit is zeker de voorwaarde die het meeste discussies en twijfel uitlokt. Het kan nooit kwaad om de originele maker in geval van twijfel te contacteren.

1. Gelijk delen (SA): Deze voorwaarde stelt dat een beeld, gemaakt op basis van content onder ‘Share ALike’-licentie, onder diezelfde licentie moet worden geplaatst. Stel bijvoorbeeld dat je een liedje met een Creative Commons-licentie remixt, dan moet de remix eveneens onder een CC-BY-SA licentie vallen. Op die manier vergroot men de poel aan CC-materiaal.

1. Geen afgeleide werken (ND): ‘Geen afgeleide werken’ betekent dat je het materiaal in zijn originele vorm moet gebruiken. Voor bv. foto’s kan dat betekenen dat je deze niet mag bewerken, bijsnijden of een logo en eigen branding erop of errond plaatsen. Je moet de foto zoals je ze hebt verkregen in haar originele staat hergebruiken. Dit is vooral niet evident voor stukjes film waar je in wilt knippen of nummers die je wil remixen..

Publiek Domein
Een tool van Creative Commons die wel goed samengaat met social media is de aparte Creative Commons “0” (of CC Zero) licentie, een publiek domein-licentie. Deze stelt dat er geen restricties zijn in het hergebruik van dit materiaal en dat het beeldmateriaal mag gebruikt worden op elke mogelijke manier, zelfs zonder bronvermelding. Ideaal dus voor social mediakanalen of presentaties. De maker en eigenaar van een beeld kan deze verklaring gebruiken om aan te geven dat hij zijn auteursrecht niet zal uitoefenen en zo het hergebruik van zijn materiaal maximaliseren. Je zal merken dat ook heel wat ouder materiaal als publiek domein wordt beschouwd. De regel is dat het auteursrecht 70 jaar na de dood van de langstlevende auteur vervalt en vanaf dan deel uitmaakt van het publieke domein. Tot voor kort – een paar jaar terug maar – was de beschikbaarheid van beeldmateriaal met een publiek domein-licentie beperkt. De laatste jaren echter is het volume van beschikbare beelden enorm gestegen dankzij sites als PublicDomainArchive of initiatieven zoals Wiki Loves Monuments. Creative Commons heeft een icoon om de publieke domeinstatus van een werk aan te duiden. Werken met deze aanduiding kunnen dus ook vrij gebruikt worden.

Don’t copytheft, copyleft
Naast wat Creative Commons ter beschikking heeft, zijn er nog een pak andere minder restrictieve licenties die voor content gebruikt worden zoals de Free Art License, GNU Free Documentation License, Design Science License, enz. Dit worden ‘copyleft-licenties’ genoemd (get it? Copyright vs. Copyleft) Deze licenties laten je ook toe om materiaal opnieuw te verspreiden. Houd er wel altijd rekening mee dat licenties verschillen en dus ook hun voorwaarden op hergebruik kunnen verschillen. Gebruik je beeldmateriaal dat geen CC licentie heeft? Check dan zeker de voorwaarden en kijk of je het beeld mag hergebruiken.

Royalty free
‘Royalty free’ wordt vaak gebruikt op betalende stockfoto-websites en heeft als enige gelijkenis met het publiek domein, dat je niet naar de originele maker moet verwijzen om een afbeelding te gebruiken.

Royalty free slaat op het ‘niet moeten betalen’ van royalties bij het gebruik van dit beeldmateriaal. Dit betekent niet ‘één keer betalen en nadien altijd gratis’. Stocksites leggen hun eigen voorwaarden op. Ook hier moet je dus altijd opletten wanneer je de afbeeldingen gaat gebruiken. Bekijk zo maar eens de licentie van iStockphoto, waar bijvoorbeeld het aantal impressies per foto in de standaardlicentie beperkt is tot 499.999 en enkel jij als ‘enige gebruiker’ deze mag verspreiden. Hoe dit wordt gemeten, weet ik niet, maar het staat wel duidelijk in de licentie. Dus ook opletten met ‘royalty free’-materiaal, want de achterliggende licenties zijn niet altijd even eenduidig.

En dat maak het net zo moeilijk
Net zoals het opzetten van een reglement voor een Facebookwedstrijd, kan een website met beeldmateriaal eigen voorwaarden opleggen en een ‘eigen licentie’ opstellen. Neem nu freeimages.com, de oude sxc.hu en dochteronderneming van iStockphoto. Zij hebben deze gratis afbeeldingen niet ondergebracht onder Creative Commons maar zelf een Licentie Overeenkomst opgesteld die bepaald wat jij als hergebruiker wel en niet mag doen. Is dat even legaal? Tuurlijk, maar het maakt wel dat je als Community Manager af en toe de kleine lettertjes moet lezen.

Conclusie, licenties genoeg voor beeldmateriaal dat je mag hergebruiken én het aantal foto’s met deze licenties blijft maar groeien. Let alleen op dat je de licenties respecteert. Ga ermee aan de slag, maak er iets creatief van en verwijs indien nodig naar de makers. Ben je niet zeker of je een foto mag gebruiken? Dan kan je best de maker contacteren. Heb je zelf nog praktische vragen bij de licenties van Creative Commons, kan je altijd een mailtje sturen naar info@creativecommons.be. Zij hebben ook een coole community die je graag voorthelpt. En zo maken we samen allemaal een beter en vrij internet.